In de wijk Berkeloord in het Gelderse Lochem zijn in december twaalf monumentale woningen overgegaan van het gebruik van aardgas in de woning naar waterstof. De woningen worden nu verwarmd door middel van een waterstof cv-ketel én de bewoners zijn elektrisch gaan koken. Het initiatief voor dit waterstofproject kwam vanuit Coöperatie Lochem Energie en werd meteen omarmd door de inwoners en netbeheerder Liander. Dit proefproject duurt drie jaar. In deze periode worden ervaringen en kennis opgedaan om te bepalen hoe en waar waterstof in de toekomst het beste toegepast kan worden. Bart Vogelzang, senior consultant bij Liander en Rob Oostendorp, bewoner van één van de woningen, delen in dit gesprek hun ervaringen en kennis tot nu toe.
Deelname aan waterstofproject
Via de Energiecoöperatie Lochem kwam de vraag voor een alternatief voor aardgas. De leden, inwoners uit Lochem, waren op zoek naar een duurzame oplossing om de voornamelijk oude woningen te verwarmen. Omdat deze woningen moeilijker te isoleren zijn, is een warmtepomp niet geschikt. Waterstof zou voor deze woningen wel geschikt zijn.
Bart Vogelzang is senior consultant bij netbeheerder Liander en houdt zich onder andere bezig met hoe het aardgasnetwerk in de toekomst ingezet kan blijven worden. Bart vertelt dat er een grote groep inwoners was die mee wilde doen aan het waterstofproject. “Uit deze groep zijn twaalf woningen in de wijk Berkeloord gekozen die aan de voorwaarden voldeden. Er werd gekeken naar de isolatiemogelijkheden en een gasverbruik van minder dan 3500 kuub per jaar. Een voordeel is dat de woningen in dezelfde straat staan. Omdat niet alle woningen in de straat in aanmerking kwamen voor de proef, hebben we voor deze woningen een nieuwe gasleiding aangelegd. Door de bestaande gasleiding stroomt nu waterstof naar de twaalf woningen. Hiermee willen we laten zien dat het gasnet in de toekomst opnieuw gebruikt kan worden voor waterstof”. Bewoner Rob Oostendorp was direct enthousiast over het waterstofproject en wilde graag meedoen. Rob: “Wij hadden een gasverbruik van 3300 kuub en voldoende mogelijkheden om te isoleren. Omdat onze woning een monument is, ben je gebonden aan regels. De schuiframen met enkel glas moesten aan de buitenzijde de oorspronkelijke uitstraling behouden. Daarom hebben we de ramen aan de binnenzijde voorzien van dubbel glas. Het grootste warmteverlies in de woning was in de serre. De serre hebben we gerestaureerd in originele staat, geïsoleerd en voorzien van dubbelglas”.
Remeha onderzoekt met dit project of de waterstofketels die in de twaalf woningen geïnstalleerd zijn, betrouwbaar zijn en aan de verwachte warmtevraag kunnen voldoen. Met deze resultaten kunnen de waterstofketels doorontwikkeld en verbeterd worden.
Wat komt er kijken bij de overstap?
Het heeft ongeveer vier jaar geduurd voordat het plan voor de proef met waterstof in de wijk Berkeloord live ging. In deze periode zijn projectpartners gezocht en moesten er zaken geregeld worden op het gebied van wet- en regelgeving. Een netbeheerder mag niet zonder toestemming een gasleiding gebruiken voor waterstof. Hiervoor moeten tijdelijke regels gemaakt worden. Om de regels voor monumenten te controleren, werd het project begeleidt door een monumentencoach. De bewoners konden hier terecht met hun vragen over de isolatie mogelijkheden en wat wel en niet toegestaan is.
“Voor de overstap is door Remeha en Coöperatie Lochem Energie een technische schouw van de twaalf woningen uitgevoerd. En door een bouwkundige werd een scan van de woning gemaakt om te bepalen wat de isolatie mogelijkheden waren”, vertelt Bart. “Na het uitvoeren van de isolatie maatregelen, zijn de woningen in december 2022 één voor één omgezet naar waterstof. In één dag werden de waterstof cv-ketel en de nieuwe meter geplaatst. Om 08.00 uur kwamen de monteurs binnen en om 16.00 uur werkte alles”, vult Rob aan.
“Voor de overstap op waterstof was er al een driefasen-aansluiting geplaatst en zijn we van koken op aardgas overgegaan naar inductiekoken. Dit was even wennen, maar verder prima. Ik zou niet meer terug willen”.
De waterstof voor de woningen wordt vervoerd en opgeslagen door middel van waterstofbuistrailers op een industrieterrein vlakbij de wijk Berkeloord. Vanaf het industrieterrein stroomt de waterstof door de bestaande gasleiding naar de woningen. De proef duurt drie jaar. Na die tijd gaan de woningen weer terug op aardgas. Als er zicht is op een nieuw waterstofnetwerk in de buurt of de bouw van een electrolyser voor het maken van groene waterstof, zou het project nog twee jaar verlengd kunnen worden.
Veiligheid
Op de vraag of Rob zich na de overstap veilig voelt in zijn huis, antwoord hij dat hij geen zorgen heeft over de veiligheid. In Nederland is alles goed geregeld. De mensen die werken aan het project hebben verstand van zaken en hebben hier goed over nagedacht. Hij heeft zelfs een veiliger gevoel. De gasleidingen zijn inmiddels al zo vaak gecontroleerd, dat is met aardgas nog nooit gebeurd. Bart: “Elke kwartaal hebben we contact met de bewoners over hoe het gaat. Zijn er problemen, dan wordt de installateur direct ingeschakeld”.
Toekomst van waterstof
Hoe gaan we in de toekomst onze woningen verwarmen? Deze vraag is niet eenvoudig te beantwoorden. Voor nieuwe goed geïsoleerde woningen is lage temperatuur verwarming zoals een warmtepomp een goede oplossing. De uitdagingen hiervoor zijn het opslaan van elektriciteit en de capaciteit van het elektriciteitsnet. Voor oude woningen die niet of minder goed geïsoleerd zijn, is een hoge temperatuur verwarming noodzakelijk om de woningen warm te krijgen. Waterstof zou voor deze woningen een goed alternatief kunnen zijn. Vaststaat dat we in 2050 aardgasvrij moeten zijn. Daarom is het heel belangrijk dat experimenten zoals in Lochem en mogelijk ook in Stad aan ’t Haringvliet plaatsvinden.
Bart licht toe: “Deze vraag is inderdaad niet eenvoudig te beantwoorden. Ik heb inmiddels veel onderzoek gedaan naar het toepassen van waterstof voor het verwarmen van woningen, omdat we in de toekomst andere energiedragers of -bronnen moeten gebruiken. Het voordeel van waterstof is dat we het bestaande aardgasnetwerk in kunnen zetten voor het transport en de opslag van waterstof. Dit netwerk is betaald door de maatschappij en vertegenwoordigd een grote financiële waarde. Het zou zonde zijn om dit netwerk niet meer te gebruiken. Een ander voordeel van waterstof is dat het zeer geschikt is voor het verwarmen van oude woningen die slecht geïsoleerd zijn. De kosten van het isoleren hoeven dan niet direct bij de overstap op waterstof gemaakt te worden, maar kunnen verdeeld worden over komende jaren. Op dit moment is de prijs van waterstof nog erg hoog, omdat er onvoldoende groene waterstof gemaakt wordt. Hiervoor hebben we meer zonne- en windenergie nodig. Dit vergt nog veel onderzoek en ontwikkeling. Voor de toekomst denk ik dat er meerdere energiedragers of -bronnen zoals elektriciteit, groen gas en waterstof gecombineerd gaan worden om woningen te verwarmen. We zien nu al dat hybrideketels gecombineerd worden met warmtepompen”.
Rob vult aan: “Het zal inderdaad een mix worden, want elk huis heeft eigen behoeften. In nieuwbouwwijken zijn al veel nul-op-de-meter woningen met lage temperatuur verwarming. Waterstof is voor nu het beste alternatief voor hoge temperatuur verwarming van woningen. Belangrijk is om mensen ervan bewust te maken dat het anders moet. Wat is de oplossing waar we nog niet aan gedacht hebben? Daarom steun ik anderen die zich inzetten voor verbetering en vind ik het zo waardevol om mee te doen aan het experiment. We moeten van de verspilling af en naar een schonere wereld. Daar draag ik graag aan bij!”
