Stad Aardgasvrij, Corina ’t Mannetje was er meteen positief over. “De energietransitie is belangrijk voor de toekomst van Moeder Aarde. Er is innovatie nodig. Mooi dat Stad er actief mee aan de slag is gegaan”, zegt ze. Maar de bewoonster van Stad aan ’t Haringvliet had wel vragen.
“Is het haalbaar, waterstof in plaats van aardgas? Hoe zit het met de kosten en de subsidie? Is waterstof wel veilig?”, somt Corina een paar prangende vragen op. “Het is onbekend, dus zijn er vraagtekens. Maar ik heb goede uitleg gekregen van de mensen die bij Stad Aardgasvrij betrokken zijn. Ook ben ik met de bus mee naar Lochem geweest om te kijken hoe het in de praktijk werkt, huizen verwarmen met waterstof.”
Toen de vraagtekens waren weggenomen, was ze des te meer overtuigd. En dat gold, gezien de uitslag van de draagvlakmeting, ook voor de grote meerderheid van haar dorpsgenoten. “De communicatie was duidelijk. Iedereen kreeg goede informatie en bezoek om de situatie thuis te bekijken. Die positieve benadering was belangrijk voor het draagvlak, voor de steun die – letterlijk – uit de bus kwam voor Stad Aardgasvrij.” De draagvlakmeting, die verliep volgens de Kieswet, was uniek in Nederland.
Een goede keuze
Nynke Maliepaard-Zwaga is een van Stadtenaren die zich als vrijwilliger opgaven voor het vormgeven van Stad Aardgasvrij. Ze meldde zich in 2019 aan als lid van de tafel communicatie. “De technische aspecten zeggen me niet zoveel. Maar wél: hoe je de inwoners kunt meenemen in het proces, hoe ze een goede keuze kunnen maken. Dat vind ik waardevol en dat is mijn grootste drijfveer.”
De tafel communicatie deed van alles: bedenken welke informatie er nodig is, brochures maken en rondbrengen, bewonersavonden organiseren, berichten op sociale media plaatsen… Tot de uitvoering in 2021 naar de projectorganisatie ging. “Er was meer slagkracht nodig en inzet van professionals. Het project mocht niet doodbloeden”, zegt Nynke. “Wel bijzonder voor de gemeente en alle projectpartners van Stad Aardgasvrij: er zitten altijd inwoners naast je aan tafel.”
Het was – en is – pionieren, zegt Nynke. “Stad Aardgasvrij is een heel lang proces. Niet alles gaat van een leien dakje en je hebt een lange adem nodig. Het is belangrijk om zicht te houden op je doel en om te weten wat je kaders zijn. Anders ga je zwemmen… Wat echt de kracht van bewonersparticipatie is, hier in Stad, is dat de beloftes aan de bevolking zijn uitgewerkt. Er is een collectieve oplossing, maar niemand valt buiten de boot. We zijn er voor iedereen, niet alleen voor de voorstanders van waterstof. Voor alle Stadtenaren is er een individuele oplossing mogelijk.”
Nynke noemt het project in Stad een goed voorbeeld van bewonersparticipatie, “Het hangt af van de inwoners en de groepsdynamiek die ontstaat”, zegt ze. “Zeker is dat bewonersparticipatie hier heeft bijgedragen aan het draagvlak. Waar het altijd mee begint is transparantie, en met elkaar in gesprek blijven.”
Open en eerlijk
Koos van Rijn, tafelaar techniek, beaamt dat onmiddellijk. “Samen met de bewoners, dat is het belangrijkste.” Hij meldde zich ruim vijf jaar geleden aan omdat hij Stad Aardgasvrij interessant vond. “We hadden net een huis gekocht in Stad en stonden voor een grote verbouwing. Ik dacht: aan de tafel techniek kan ik ook kennis opdoen en mensen in het dorp leren kennen.”
Hij ging regelmatig in gesprek met dorpsgenoten. Tijdens bewonersavonden, in het Inspiratiehuis, op straat… “Er kwamen vragen als: is het veilig, hoe werkt het, welke maatregelen zijn nodig, wat zijn de kosten? Alles is heel open en eerlijk besproken. Zo helder mogelijk. Door de contacten is er vertrouwen ontstaan en hebben we uit al die vragen – het waren er driehonderd – acht beloften kunnen destilleren. Die hadden we nodig voor de draagvlakmeting. En die is door alle contacten vooraf en de opnames thuis door de schouwers heel goed uitgepakt. Ja, dat alles heeft zonder meer een doorslaggevende rol gespeeld bij de draagvlakmeting. Het is de manier geweest om steun in het dorp te creëren. Je moet van onderaf beginnen en de schouders eronder zetten. We spraken mensen die met een vergelijkbaar project bezig zijn en technisch verder zijn. Die zeiden: jullie zijn verder dan wij, want jullie weten de bewoners mee te krijgen…”
Voor heel Nederland
“Stad Aardgasvrij is een pilot, een demonstratieproject,” vertelt wethouder Jaap Willem Eijkenduijn.
“Heel Nederland kan hiervan leren. En niet alleen op het gebied van groene waterstof als energiedrager. Maar juist ook op het gebied van participatie. Want het is uniek: 77,6 procent van een dorp dat vóór een aardgasvrije toekomst stemt, op basis van een plan van de inwoners zelf. Natuurlijk zal groene waterstof niet overal in Nederland toepasbaar zijn, maar hier leren we wat er wel en wat er niet mee kan in de toekomst, en hoe op een goede manier inwoners echt mee kunnen denken en doen.“